2 . ÜNİTE HAK, ÖZGÜRLÜK VE SORUMLULUK

HAK, ÖZGÜRLÜK VE SORUMLULUK

Bir kişinin başka bir kişinin etkisinde ya da baskısında kalmadan kendi kendine karar verebilmesine özgürlük denir. İnsan düşünerek karar almak zorundadır. Aldığı kararlar bazen istediği şekilde sonuçlanmayabilir. İnsanın aldığı kararların sonuçlarına katlanmasına sorumluluk denir. İnsanlar aklıyla, diğer canlılar içgüdüleriyle davranışta bulunurlar. Kedi, köpek gibi hayvanlar yaptığı yanlış hareketten sorumlu tutulamazlar.
Örneğin; Bir konu hakkında fikrimizi söylemeye hakkımız vardır. Başkalarının bize söylediklerini değil kendi düşüncelerimizi açıkça söylemeye özgürlük, söylediğimiz fikirlerin sonuçlarına katlanmak sorumluluktur.
Bir başka örnek; hayvan beslemek hak, besleyeceğimiz hayvanı seçmek özgürlük, bu hayvanın her türlü ihtiyaçlarını karşılayarak, bakımını yapmak sorumluluktur.

İnsan Olmanın Sorumluluğu

İnsan olarak birçok sorumluluklarımız vardır.
1-Kendimize karşı sorumluluklarımız: Kendimize iyi bakmak, temizlik ve sağlık kurallarına uymak, dengeli ve düzenli beslenmek, ahlak kurallarına uymak, eğitimle ilgili görevlerimizi yapmak
2-Ailemize karşı sorumluluklarımız: Sevgi, saygı, yardımlaşma, dayanışma, özel bilgilerin gizliliği, ailedeki görevlerimizi yapma
3-Arkadaşlarımıza karşı sorumluluklarımız: Saygı, hoşgörü, paylaşma, yardımlaşma, sır tutma, özel günlerde yanında bulunma, takdir etme,
4-Hayvanlara karşı sorumluluklarımız: Yardım etme, bakımlarını sağlama, zarar vermeme
5-Çevremize karşı sorumluluklarımız: Çevreyi temiz tutma, doğaya zarar vermeme, kaynakları bilinçli kullanma,
6-Ortak mirasımıza karşı sorumluluklarımız: Çevremizdeki doğal, tarihi ve kültürel değerlerimize (bahçe, park, cami, okul, köprü, tarihi şehirler, evler, piknik alanları vs.) sahip çıkmalı, korumalı ve zarar vermemeliyiz.

Hak ve Özgürlüklerin Kullanılması

Hak ve özgürlüklerimizi kullanırken başkalarının hak ve özgürlüklerine zarar vermemeliyiz, engelleyemeyiz.

Çocuklar savaş ortamlarından uzak tutulmalıdır. Yeterli beslenmeleri sağlanmalıdır. Oyun ve dinlenme hakları engellenmemelidir. Her ortamda çocukların görüşlerine fikirlerine değer verilmelidir. Söz hakkı olmalıdır.
Ancak dünyada milyonlarca çocuk açlık ve savaş içinde yaşamaktadır. Milyonlarca çocuk okula gitmeyip çok ucuz para karşılığında zor işlerde çalışmakta ve dilencilik yaptırılmaktadır.
Milyonlarca çocuk eğitim hakkından mahrum bırakılmakta, hatta hiç okula gitmemektedir. Hak ve özgürlüklerimiz elimizden alınır ya da engellenirse:
1-Kendimizi aşağılanmış, dışlanmış hissederiz.
2-Kendimize ve insanlara olan güvenimiz azalır.
3-Ahlaki değerlerimiz, hayata bakış açımız değişir.
4-Toplumsal ilişkilerimiz bozulur.

Kendimize yapılmasını istemediğimiz bir davranışın başkalarına da yapılmaması için çaba göstermeliyiz.

Hak Aramak

Hak ve özgürlüklerimiz ihlal edildiği zaman hakkımızı aramk için şunları yapabiliriz;
1-Karşılıklı konuşmak: Yapılanın doğru olmadığını, hakkı olduğunu ve saygı duyması gerektiğini söylemek
2-Arabulucu kullanmak: İki kişinin arasındaki sorunu çözmeye yardım eden kişiye arabulucu denir. Konuşarak anlaşamadığımız kişiyle aramızdaki sorunu öğretmen, arkadaş, aile ya da konuyla ilgili uman kişilerin arabulucu olmasını isteyebiliriz.
3-Yasal yollara başvurmak: İlgili makamlara yazılı dilekçe ile başvuru yapabiliriz.
Demokratik, medeni ve eğimli toplumlarda insanlar haksızlığa uğradığında sorunlarını uzlaşarak çözerler. Şiddet ve öfke sorunların çözümünde doğru bir yol değildir. Aksine sorun daha da büyütülmüş olur. Eğitimsiz insanlar şiddete başvurarak çözüm yolu üretmeye çalışırlar.

Hakkımızı Arayabileceğimiz Kurum ve Kuruluşlar

Eğer hak ve özgürlüğümüz ihlal edilmişse ve çözümü için anlaşamamışsak kurum ve kuruluşlardan yardım alabiliriz.

Kamu Denetçiliği Kurumu: Eğitim, sağlık, ulaşım ve barınma gibi konularda kamu hizmeti alırken hak ihlalleri söz konusu olduğunda ne yapmamız gerektiğine dair yol gösterir.

Okul Meclisleri: Okul meclisleri aracılığı ile okul yönetimine katılıp okula ilişkin alınacak kararlarda söz sahibi olunur.

İl ve İlçe İnsan Hakları Kurulları: İnsan hakları ihlalleri söz konusu olduğunda bunları araştırıp inceler ve sorunların çözümüne ilişkin valilik veya kaymakamlığa öneride bulunur.

Ayrıca okul müdürlüğüne, belediyelere, kaymakamlık ve valilere dilekçe yazarak hakkımızı arayabiliriz. Buna rağmen kak ve özgürlüğümüzün ihlal edildiğini düşünüyorsak ailemizin yardımıyla mahkemeye başvuru yapabiliriz. Hak arama mücadelemizi aşama aşama en yakın kurumdan başlayarak yapmalıyız.
Örneğin okulda yaşanan bir haksızlığı çözmek için öğretmen veya okul müdürüne bilgi vermeden kaymakamlığa, valiliğe ya da mahkemeye gitmek doğru bir çözüm olmaz. Ayrıca basit bir çözüm çok uzun zaman alabilir. Hak ve özgürlüklerimizi kullanırken başkalarının da hakları olduğunu unutmamalıyız. Kendimize gösterilmesini beklediğimiz saygıyı biz de başkalarına göstermeliyiz.

Birlikte Yaşamak

Hak ve özgürlüklerimizin olması ve onları kullanabilmemizin temel koşulu bağımsız bir ülkede yaşıyor olmamızdır. Türkiye Cumhuriyeti bağımsız bir ülkedir. İnsan haklarının amacı, bir toplumda yaşayan insanların eşit, özgür ve onurlu yaşama hakkını sağlamaktır. Devletler bu hakların gerçekleşmesi için gereken ortamı oluşturmak zorundadır. Bunu sağlayan en iyi yönetim biçimi cumhuriyettir. Cumhuriyet yönetiminde egemenlik halkın elindedir. Halk seçtiği temsilciler aracılığı ile bu hakkını kullanır. Yine cumhuriyet sayesinde halk eşit koşullarda yaşar, herhangi bir kişi veya toplumsal sınıf ayrıcalıklı değildir. Türkiye Cumhuriyeti devleti insan haklarına saygı temeli üzerinde kurulmuştur. Bu özellik Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 5. maddesine göre değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez, ifadesiyle güvenceye alınmıştır.