İnsanların bir arada yaşadıkları toprak parçası yurt (vatan) olarak tanımlanır.
Ancak yurt yalnızca üzerinde yaşanılan yer değildir. Yurt gurur, sevinç ve
kederde ortak olan insanların barış içinde yaşadıkları, ortak kültür ve
değerleri benimsedikleri yerdir. Aynı yurdu paylaşan insanlar birbirlerinin
hak ve özgürlüklerine saygı duyarlar. Karşılıklı sevgi ve kardeşlik duygularıyla
birbirine bağlıdırlar. Aynı yurtta yaşayan ve ortak değerlere sahip olan insanlara
yurttaş denir.
Mülteci: Zulüm ve baskı nedeniyle ülkelerini terk etmek zorunda kalan kişi
olarak tanımlanır.
Haymatlos: Herhangi bir ülkenin vatandaşı olmayan, vatandaşlıktan çıkarılan
ya da başka nedenlerle vatansız kalan kişi olarak tanımlanır.
Aynı yurdu paylaşan insanlar yaşamları boyunca eğitim, sağlık, hukuk, güvenlik vb. alanlar
için düzenleyici bir kuruma ihtiyaç duyarlar. Örneğin yurttaşlar eğitim haklarından yararlanabilmek
için okullara, sağlık haklarından yararlanabilmek için hastanelere giderler. Bu düzenleyici
kuruma devlet denir. Devlet bu kurumların işleyişini sağlamanın yanı sıra yurttaşların sorunlarını da
çözer. İhtiyaç duyulan alanlarda yeni kurumlar kurar ve bu kurumların yurttaşlara hizmet etmesini sağlar.
Kurumların verdiği hizmetlerden yurttaşımız olmayan insanlar da faydalanır. Bir devlet, sınırları içinde
yaşayan herkese hizmet ulaştırmak ve onların ihtiyaçlarını karşılamak durumundadır.
Toplumların ihtiyaçları zaman içerisinde farklılaşmış ve çoğalmıştır. Yurttaşlar karşılaştıkları
sorunları çözebilmek ve bu sorunlarını duyurabilmek için sivil toplum kuruluşlarını (STK)
oluşturmuşlardır. Sivil toplum kuruluşları resmî kurumlar dışında politik, sosyal, kültürel, hukuki ve
çevresel amaçlarla çalışır. Bu kuruluşlar üyelerini ve çalışanlarını gönüllülük usulüyle alır, kâr
amacı gütmez.
Devletin tüm yurttaşlarına karşı sorumlulukları vardır. Bu sorumlulukların başında yurttaşların sahip olduğu
hakları korumak ve geliştirmek, toplumun ihtiyaçlarını ve güvenliğini karşılamak yer alır.
Anayasası’nın 5. Maddesine Göre Devletin Temel Amaç ve Görevleri şunlardır;
1. Ülkede yaşayan insanların bağımsızlığını, ülkenin bütünlüğünü ve bölünmezliğini sağlamak,
2. Toplumun refah, huzur ve mutluluğunu sağlamak,
3. İnsanların temel hak ve özgürlüklerini güvence altına almak,
4. İnsanların maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamak.
Devlet tüm bu sorumluluklarını çeşitli kamu kurum ve kuruluşları aracılığıyla gerçekleştirir.
Güvenliğimizi sağlamakla yükümlü emniyet birimleri bu kurumlardan biridir. Bu düzeni kuran
ve belirli kurallarla çalışmasını sağlayan güç devlettir.
Devletin yurttaşlarına karşı sorumlulukları olduğu gibi yurttaşların da devlete karşı
sorumlulukları vardır. Bu sorumluluklar;
◆ Kanunlara uymak,
◆ vergi vermek,
◆ seçimlere katılmak,
◆ askerlik yapmaktır.
Yurttaşların da birbirine karşı sorumlulukları vardır. Örneğin karşılıklı hak ve özgürlüklerine saygılı olmak,
yardımlaşma ve dayanışma içerisinde hareket etmek bunlardan bazılarıdır. Bu sorumlulukları yerine getirmek kültürümüze katkı sağlar.
Demokrasi kültürünü benimsemiş toplumlarda aktif yurttaş olmak önemlidir. Aktif yurttaş
üzerine düşen sorumlulukları yerine getirir ve hakkını arar. Kendi hakkını aramanın yanı sıra
başkalarının da hakkını gözetir ve onları cesaretlendirir. Aktif yurttaş eleştirel ve sorgulayıcıdır.
Çevresinde yaşanan olaylara karşı duyarlıdır.
Çocukların yetişkinlere göre yurttaşlık sorumlulukları farklıdır. İster yetişkin ister çocuk olalım,
hepimizin diğer insanlar ve ülkemiz için yapabileceği şeyler vardır. Bunların başında yurdumuzu
sevmek ve görevlerimizi en iyi şekilde yerine getirmek gelir.
Ailede birbirimize ihtiyaç duyarız. Sorumluluk alıp paylaşımlarda bulunur, kurallar belirleyip
bu kurallara uyarız. Yaşadığımız toplum için de aynısı geçerlidir. Birbirimizden yardım alır, sevgi
ve saygı ile diğer insanlarla iletişim kurarız. Bu kurallara uygun davranmamız birlikte uyumlu bir
şekilde yaşamamızı sağlar. Örneğin ortak yaşam alanlarımızı temiz tutmak, birbirimizin fikirlerine
katılmasak bile paylaşılan fikirlere saygı duymak, bizden farklı olduğunu düşündüğümüz
insanlara anlayışla yaklaşmak bunlardan bazılarıdır.