SOSYAL BİLGİLER

1. Ünite:Birey ve Toplum

HERKESİN BİR KİMLİĞİ VAR

Hiçbir insanın özellikleri başka birinin özellikleriyle aynı değildir. Çevrenizdeki insanları incelediğinizde de her birinin dış görünüşü ve davranışlarının diğerlerinden farklı olduğunu fark edersiniz. İnsanın kendine özgü özellikleri denilince akla ilk olarak parmak izleri gelir. Ancak parmak izlerimizin dışında yüz şeklimiz, gözümüzdeki iris tabakası, sesimiz, yürüyüşümüz ve kalp atışımız da benzersizdir. Şu anda dünyada 7,5 milyardan fazla insan yaşamaktadır. Geçmişte yaşayanlar da dâhil olmak üzere bu insanların hepsi biriciktir tektir. Birbirlerine benzemezler. Gelecekte doğacak bireyler de eşsiz olacaktır.

Her insan doğuştan getirdiği özelliklerin yanı sıra kendisine ait resmî kimlik belgesiyle de tektir. Buna göre her insana doğduğu andan itibaren geçerli olmak üzere vatandaşı olduğu devlet tarafından resmî bir kimlik belgesi verilir. Resmî kimlik belgemiz her şeyden önce bizim kim olduğumuzu gösterir. Bizler okulumuza kayıt olurken, hastanede sağlık hizmeti alırken veya pasaport başvurusu yaparken varlığımızı bu kimlik belgesi ile kanıtlarız. Hayatımız boyunca bütün resmî iş ve işlemlerimizi sadece bize ait olan bilgilerin yer aldığı bu belgeyle yaparız. Böylece başka insanlarla karıştırılmayız.

Resmi Kimlik Belgeleri

Resmî kurumlardan alınan resmi kimlik kartları dört tanedir.Bu belgeler : 1-Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Kartı
2-Sürücü Belgesi
3-Pasaport
4-Evlilik Cüzdanı

Not:Öğrenci belgesi, Öğretmen kimlik kartı, kütüphane kartı gibi belgeler resmi kimlik sayılmaz.

1-T.C. Kimlik Kartı
Ülkemizde yaşayan herkesin kendisine ait Türkiye Cumhuriyeti kimlik kartı vardır. T.C. Kimlik Kartları İl Nüfus Müdürlükleri tarafından verilir. Bu kartın üzerinde bize ait bazı özel bilgiler bulunur.

Ön yüzünde bulunan bilgiler
◆Türkiye Cumhuriyeti kimlik numaramız. (11 rakamdan oluşur. Herkesin T.C kimlik numarası farklıdır.)
◆Adımız ve soyadımız, doğum tarihimiz
◆Cinsiyetimiz ve uyruğumuz
◆Kartın numarası ve geçerlilik tarihi (Kartın kullanım süresi 10 yıldır.)
◆Fotoğraf ve imza

Arka yüzünde
◆Anne ve baba adı
◆Kartın verildiği bakanlığın adı
◆Çip bulunur.
Çip içinde parmak izlerimiz ve başka özel bilgilerimiz de bulunur.
T.C. kimlik kartı nüfus müdürlüğü tarafından doğduğumuz günden itibaren verilir. 15 yaşını dolduran herkesin kimlik kartı fotoğraflı olması zorunludur. Bu belge tüm resmî kurumlarda kendimizi tanıtmak için geçerlidir. Bizler okulumuza kayıt olurken, hastanede sağlık hizmeti alırken veya pasaport başvurusu yaparken kimlik kartımızı göstermeliyiz. 18 yaşına giren herkes T.C. kimlik kartını yanında taşımak zorundadır.

Sürücü Belgesi:
Herhangi bir taşıtı kullanma yeterliliğine sahip kişilere verilir. Bu belgeyi almayanların motosiklet dâhil hiçbir taşıtı kullanamazlar. Bu belge Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yapılan sınavlarda başarılı olanlara verilir.

Pasaport:
Yurt dışına çıkabilmek için nüfus müdürlüğünden pasaport belgesi çıkarmalıyız.

Evlilik Cüzdanı

Evlenen her çifte evlenmenin yapıldığı sırada Evlendirme Memurluğu tarafından yada önceden evlenenler ile aile cüzdanını kayıp eden veya yenilemek isteyenlere Nüfus Müdürlüğü tarafından bir aile cüzdanı verilir.

Kimlik kartımız kız-erkek turkuaz renklidir. Turkuaz renk Türkiye’yi simgeler. Kimlik kartımızda tüm bilgilerimizi içeren bir çip(elektronik çip) bulunur. TC. Kimlik Numaramız 11 haneli olup herkesin numarası farklıdır. Dünyada yaşayan tüm insanların parmak izleri birbirinden farklıdır. Bu sebeple bir yerde suç işlenmişse önce parmak izleri alınarak suçlu tespit edilir.

Devletimiz tarafından doğduğumuzda verilen, kim olduğumuzu gösteren resmi belgeye belgesi denir.

Herhangi bir taşıtı kullanma yeterliliğine sahip kişilere verilen belgeye belgesi denir.

Yurt dışına çıkabilmek için nüfus müdürlüğünden belgesi çıkarmalıyız.

Evlenen her çifte evlenmenin yapıldığı sırada evlendirme memurluğu tarafından verilen belgeye cüzdanı denir..

TC. Kimlik Numarası haneli olup herkesin numarası farklıdır.

KRONOLOJİ

Olayların oluş tarihlerine göre sıraya konulmasına kronoloji denir. Yaşanan ilk olay ilk sıraya, son olay en son sıraya konularak kronolojik sıralama yapılır. Kronolojik sıralamada bizim için önemli olaylara yer verilir. Yemek yemek, oyun oynamak, kitap okumak, spor yapmak gibi her gün yapılan etkinliklere yer verilmez.

Bir kişinin yaşamının kronolojik sıralaması kendi doğum tarihi ile başlar.
◆Doğum tarihi
◆İlkokula başlama ve mezuniyet tarihi
◆Ortaokula başlama ve bitiş tarihi
◆Liseye başlama ve bitiş tarihi
◆Üniversiteye başlama ve bitiş tarihi
◆Evlenme tarihi
◆İşe başlama tarihi
◆Başka bir şehre veya ülkeye taşınıp yerleştiği tarih.

Kronolojik sıralamada ayrıca bir kişi için önemli olan kazandığı başarılara, ödüllere, ameliyat, hastalık gibi sağlığımızı ilgilendiren olaylara, gezilere, ailesiyle birlikte yaşadığı mutlu ve üzücü olaylara da yer verilir.

Kronolojik sıralama sadece kişilerin yaşamıyla ilgili yapılmaz.

Kurtuluş Savaşımızda yaşanan olayların, Atatürk tarafından yapılan yeniliklerin, İcatların ve teknolojik gelişmelerin de kronolojik sıralaması yapılabilir.

Atatürk'ün Öğrenim Hayatı Kronolojisi
◆1887 - Mustafa Kemal’in ilk öğrenimine başlaması.(Mahalle Mektebi, Şemsi Efendi İlkokulu)
◆1894 - Mustafa Kemal’in Selanik Askerî Rüştiyesine girmesi.
◆1896 - Mustafa Kemal’in Manastır Askerî İdadisine girmesi.
◆1899 - 13 Mart 1899 – Mustafa Kemal’in İstanbul’da Harp Okuluna girmesi.
◆1902 - 10 Şubat 1902 – Mustafa Kemal’in, teğmen rütbesiyle Harp Akademisine girmesi.
◆1905 - Mustafa Kemal’in kurmay yüzbaşı rütbesiyle Harp Akademisinden mezun olması.

Olayların oluş tarihlerine göre sıraya konulmasına denir.

İLGİ, İHTİYAÇ ve YETENEKLER

İnsanlar fiziksel özellikleriyle olduğu kadar ilgi alanlarıyla da başkalarından ayrılırlar. Ailenizdeki, okulunuzdaki ve yakın çevrenizdeki insanların ilgi alanlarının farklı farklı olduğunu görürsünüz.

İlgi:
Uğraşmaktan ve yapmaktan hoşlandığımız ve zevk aldığımız şeylerdir. İlgilerimiz kişiden kişiye değişir. Kitap okumak, spor yapmak, resim yapmak, yüzmek, televizyon seyretmek, spor yapmak, yemek yapmak, temizlik yapmak gibi birçok ilgi alanları vardır. Erkeklerle kızların ilgileri birbirinden farklı olabilir. Yaşımız ilerledikçe ilgilerimiz de değişebilir. İlgilendiğimiz her şeyde başarılı olamayabiliriz.

İhtiyaç:
Yaşamımızı sürdürmek için gerekli olan temel şeylere ihtiyaç denir.
İhtiyaçların karşılanması zorunludur. İhtiyaçlarımızı karşılamazsak sağlığımız ve hayatımız tehlikeye girer. Beslenme, güvenlik, barınma, giyinme temel ihtiyaçlarımızdır. Oyun oynamak, sinemaya gitmek, kitap okumak, spor yapmak bireysel ihtiyaçlardır.

İstek: Yaşamımız için zorunlu olmayan ihtiyaçlarımızdır. İsteklerimiz kişiden kişiye değişir. Spor yapmak, kayak yapmak, bisiklete binmek, sinemaya gitmek, bilgisayar, cep telefonu gibi. Cep telefonu yetişkinler için ihtiyaç, çocuklar için istektir. İhtiyaçlarımızı öncelikle gidermeliyiz. Sonra isteklerimizi gidermeliyiz. Ekmek yada pasta almak konusunda tercih yapmak zorunda kalan kişi önce ekmeği seçmesi ihtiyaçlarını karşılaması demektir. Eğer bütçesi yeterse pasta alması isteklerini karşılaması demektir.

Yetenek: İnsanların çok iyi yapabildiği becerilerdir. Herkesin farklı yetenekleri vardır. Futbol oynama yeteneği, resim yapma yeteneği, şarkı söyleme yeteneği, okuma ve anlama yeteneği, satranç oynama yeteneği gibi birçok yeteneklerimiz bizleri başarılı kılar. Yeteneklerimizi çalışarak ortaya çıkarabiliriz ve geliştirebiliriz.
Hiç kimse yeteneksiz değildir. Herkesin çok iyi yapabildiği yeteneği muhakkak vardır. Eğer bu yetenekler fark edilmezse çocukların yetenekleri ve ilgi alanları keşfedilemeden sönebilir. Belki aramızda çok iyi tenis oynayabilecek ya da müzik aleti çalabilecek arkadaşlarımız vardır. Ancak onlar hayatlarında bir kere bile raket tutmadıkları veya keman çalmayı denemedikleri için yeteneklerinin farkına varamamışlardır. Bu açıdan bakıldığında her çocuğun henüz bilinmeyen yeteneklerinin olabileceği kabul edilmelidir. Yeteneklerimizi, ilgilerimizi ve ihtiyaçlarımızı bilmeliyiz. Kendimizi geliştirmek için çaba harcamalıyız. Gerekirse büyüklerden destek almalıyız, Çevremizde açılan kurslara, etkinliklere katılmalıyız. Okulumuzda yapılan sosyal etkinliklere katılmalıyız.

; Uğraşmaktan ve yapmaktan hoşlandığımız ve zevk aldığımız şeylerdir.

; Yaşamımızı sürdürmek için gerekli olan temel şeylere denir.

; Yaşamımız için zorunlu olmayan ihtiyaçlarımızdır.

; Kişilerin çok iyi yaptığı becerilerdir.

FARKLILIKLAR ZENGİNLİKLERİMİZ

Toplumu oluşturan kişilere birey denir. Renkler gibi toplumu meydana getiren insanlar da farklı farklıdır. Kimi insanlar çok hareketliyken kimileri sakindir. Bazıları dikkatli ve özenli, bazıları dağınıktır. Çekingen insanlar olabileceği gibi girişken insanlar da vardır.

İnsanlar karakterleriyle olduğu gibi duygu ve düşünceleriyle de birbirlerinden ayrılır. Farklı hobilerle ilgilenebilecekleri gibi farklı spor kulüplerinin taraftarları da olabilirler. Farklı görüşleri savunup değişik hayat tarzlarını benimseyebilirler. İnsanlar arasındaki bu çeşitlilik doğal karşılanmalı ve bir zenginlik olarak görülmelidir. Başka bir ifadeyle her insan, diğer insanların kendisinden farklı duygu ve düşüncelere sahip olabileceği gerçeğini kabul ederek onlara saygı duymalıdır.

Sağlıklı insan ilişkileri ancak farklılıklara saygıyla kurulabilir. Çünkü insan, farklı insanları tanıdıkça onlardan yeni şeyler öğrenerek gelişir. Farklılıkları tehlike olarak değil eksiklerini tamamlayacak zenginlikler olarak görür. Böylece kendisini güvende ve daha güçlü hisseder. Bu nedenle kendimizde olmayan özellikleri kötü veya yanlış ilan ederek herkesin bizim gibi olmasını beklememeliyiz. Farklılıkları hor görmeye ve değiştirmeye hakkımız olmadığını bilerek insanların inançlarını ve düşüncelerini saygı ile karşılamalıyız.

Irk, dil, din, cinsiyet ayrımı gözetmeksizin hangi düşünceden veya ülkeden olursa olsun her insan saygıya değer bir varlıktır. Bu nedenle insanların farklılıkları bir ayrışma ve baskı nedeni hâline getirilmemelidir. Hiçbir insan farklılıkları nedeniyle suçlanma, dışlanma, alay ve aşağılanmayla karşı karşıya bırakılmamalıdır. Unutulmamalıdır ki farklılıklara sahip olmak evrensel bir haktır ve her insan bunları özgürce yaşayıp ifade etme hakkına sahiptir.

İnsan duygu, düşünce ve karakteriyle olduğu kadar dış görünüşüyle de başka insanlardan ayrılabilir. Ancak bu ayrım insanlar arasında bir üstünlük veya eksiklik nedeni olarak görülmemelidir. Örneğin bedensel engelli bir insan aynı engeli bulunmayan birinin önünde veya gerisinde değildir. Çünkü bedensel engelli olmak bir eksiklik değil farklılıktır. Buna rağmen bedensel engelliler günlük hayatta ve iş ortamlarında zorluklarla karşılaşmaktadır.

Fiziksel Özellikler: İnsanların dış görünüşüdür. Saç rengi, göz rengi, boyu, kilosu, giyimi, saç yapısı, ten rengi, cinsiyeti gibi.

Duygusal Özellikler: Sevgi dolu, hoşlanmak, kızgın, öfkeli, şakacı, mutlu, sevecen, arkadaş canlısı, yardımsever, saygılı, sempatik,

Sosyal Özellikler: Gezmek, eğlenmek, oyun oynamak, spor yapmak, kitap okumak, sinemaya ve tiyatroya gitmek, bisiklete binmek, hediye almak gibi özelliklerdir.

Toplumu oluşturan kişilere denir.